آیین دادرسی مدنی یکی از قوانین بنیادین در قوه قضاییه و مورد استفاده دستگاههای دولتی و عامه مردم است؛ زیرا ناظر به اصول محاکمات که مهمترین مقررات شکلی – آئین دادرسی گاه حقوق شکلی خوانده میشود و در برابر حقوق ماهوی قرار داده میشود.

منظور از این اصطلاح اینست که قوانین ماهوی وجود حق را مشخص می کنند، اما آئین دادرسی به شکل و روش اثبات و اجرای این حق می پردازد – امر قضا است و بیش از چندین هزار قاضی و دادستان و دادیار به طور روزمره آن را در تصمیم گیریها مورد نظر قرار میدهند.

دستگاه های دولتی نیز به لحاظ احقاق حقوق عمومی و دفاع از دعاوی مطروحه ناگزیر به استفاده دائم از آن هستند.

همچنین اساتید و دانشجویان رشته حقوق نیز آن را به عنوان یکی از مهمترین دروس نظری مورد تحقیق قرار میدهند . عامه مردم نیز اعم از اینکه دعاوی و اختلافات خود را از طریق مراجع قضایی حل و فصل نمایند و یا از طریق داوریهایی که تصمیمات آن لازم الاجراست ، نیازمند مراجعه بدان هستند .

به عبارت دیگر آئین دادرسی مدنی تشریفاتی است که مشخص میکند افرادی که مدعی حقی برای خود هستند یا اختلافی در امور مدنی با یکدیگر دارند چگونه میتوانند این حقوق را به موقع اجرا در آورند . وجود این مقررات بیانگر این واقعیت است که افراد مطالعه و 3 3 ۴ قانون آیین دادرسی مدنی نمیتوانند برای احقاق حق خود و اجرای عدالت به طور شخصی و به میل خود اقدام کنند قوانین مربوط به آئین دادرسی مدنی به جهت ماهیت خود که برای تسهیل کار دادگاهها تنظیم میشوند و شرایط موجود در نحوه اجرای آنها تأثیر بسزایی دارد، معمولاً به سرعت تغییر میکنند.

اولین قانون آئین دادرسی مدنی در ایران در سال ۱۳۱۶ با نام « اصول محاکمات حقوقی» از تصویب مجلس شورای ملی گذشت و بارها مورد تجدید نظر کلی و جزئی قرار گرفت و درحال حاضر قانون سال ۱۳۷۹ معتبر است که تحت عنوان « قانون آئین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی » در ۵۲۹ ماده فروردین ۱۳۷۹ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است.