قانون کار و تامین اجتماعی یک قانون آمره و لازم الاجرا است که وظایف و مسئولیت‌های کارگران و کارفرمایان را مشخص می نماید.
همه کارفرمایان و کارگرانی که تحت پوشش قانون کار قرار می‌گیرند بایدبه آن احترام گذاشته و آن را اجرا نمایند . مستنداٌ به ماده 148 قانون کار، تمامی کارفرمایان که تحت شمول قانون کار قرار دارند، موظف هستند که براساس قانون کارو تامین اجتماعی نسبت به بیمه کردن کارگران به کار گمارده اقدام نمایند. بدین منظور ،کارفرمایی که کارگر خود را بیمه ننمایند، عملا خلاف قانون اقدام نموده و دارای مسئولیت می باشند.
کارفرمایی که کارگری را استخدام می نماید. می بایست شرایط کار را به صورتی فراهم کند که خطر جانی برای کارگر یا کارمند مجموعه نداشته باشد. به عبارتی مسئول حفاظت از جان کارگر در کارگاه بر عهده کارفرما است.
بله در صورتی که کارشناس ایشان را مقصر 100درصد تشخیص ندهد فارغ از اینکه به صورت قانونی وارد کشور شده باشد یا خیر دیه تعلق می گیرد.
– اگر حادثه دیده به صورت قانونی وارد کشور ایران شده و متعاقباً مجوزهای لازم را دریافت نموده باشد و کارفرما نیز اقدام به اخذ بیمه برای پروژه خویش نموده باشد دیه از محل بیمه نامه پرداخت می گردد.
-اگرکارفرما برای پروژه، بیمه های لازم را دریافت ننموده باشد خود شخص کارفر مسئول پرداخت دیه می باشد.
برای آن که متوجه شویم آیا بیمه حوادث به کارگران تبعه خارجی تعلق می‌گیرد یا نه، لازم است در ابتدا بیمه حوادث را تعریف کنیم؛ بیمه حوادث به بیمه‌ای گفته می‌شود که در دسته بیمه اشخاص قرار داشته و موضوع حمایت آن زندگی شخص بیمه شده است.
زمانی که برای شخصی که بیمه حوادث شده اتفاقی رخ دهد، به صورت 24 ساعته و در برابر تمامی حوادث اعم از آن که شغلی باشد یا غیرشغلی، مورد حمایت قرار می‌گیرد. از حوادث اصلی که تحت پوشش این بیمه نامه قرار دارد می‌توان به فوت، نقص عضو و از کار افتادگی اشاره کرد.
بنابراین اگر شخص بیمه شده بر اثر حادثه‌ای فوت کند شرکت بیمه غرامت فوت او را به وارثان و ذی‌نفعان او پرداخت می‌کند و یا اگر دچار نقص عضو و یا از کار افتادگی شود، شرکت بیمه هزینه خدمات درمانی و پزشکی او را پرداخت کرده و همچنین مبلغی را به عنوان غرامت دستمزد و مستمری به او می‌پردازد.
بر اساس قانون کار در ایران و سایر قوانین موجود، اتباع خارجی زمانی می‌توانند در ایران مشغول به کار شوند که گذرنامه یا روادید ورود به حق کار داشته باشند، در غیر این صورت حق اشتغال به کار در ایران را نخواهند داشت.
آن دسته از اتباع خارجی که روادید ورود با حق کار و یا پروانه کار ندارند، از شمول قانون کار خارج شده و حق استفاده از مزایای بیمه تامین اجتماعی را نخواهند داشت.
نکته قابل توجهی که وجود دارد این است که اتباع خارجی که در ایران مقیم هستند باید خود و کسانی که تحت تکفلشان قرار دارند را در یکی از شرکت‌های بیمه، بیمه حوادث اتباع خارجی و بیمه سلامت کنند.
لازم به ذکر است که کارفرمایان و پیمانکاران باید از استخدام آن دسته از کارگران تبعه خارجی مقیم ایران که فاقد بیمه حوادث و بیمه سلامت هستند، خودداری نمایند.
همانگونه که در فوق بیان کردیم تبعه خارجی برای آن که بتوانند در ایران مشغول به کار شده و تحت شمول قانون کار ایران قرار بگیرند، باید دارای روادید ورود با حق کار باشند.
بنابراین اتباع خارجه نمی‌توانند در ایران مشغول به کار شوند مگر آنکه روادید ورود با حق کار مشخص داشته باشند و بر اساس آیین نامه‌های موجود، پروانه کار دریافت نمایند.
حال ممکن است این سوال برایتان ایجاد شود که چگونه می‌توان روادید با حق کار و مجوز پروانه کار دریافت کرد؟
در پاسخ به این سوال لازم است بگوییم که اول از هر چیز کارفرما باید به اداره کل اشتغال اتباع خارجه مراجعه کرده و درخواست خود را مبنی بر استخدام نیروی کار خارجی بدهد و فرم‌های مربوطه را تکمیل نموده و به همین اداره تحویل دهد.
حال این واحد اشتغال اتباع خارجه، درخواست کارفرما و فرم‌های تحویل داده شده را بررسی کرده و گزارشی تهیه می‌کند و این تقاضا را به هیئت فنی اشتغال که بالاترین مرجع تصمیم‌گیری است، تقدیم می‌نماید.
حال نوبت آن می‌رسد که اعضای هیئت فنی اشتغال، در خصوص درخواست کارفرما مبنی بر استخدام تبعه خارجی در ایران تصمیم‌گیری کنند.
در صورتی که آنان درخواست کارفرما را تایید نمودند برای تبعه خارجی مجوز و روادید با حق کار صادر می‌شود و تبعه خارجی به مجب ایران می‌تواند وارد ایران شده و مشغول به کار شود.
تبصره – اتباع بیگانه ذیل مشمول مقررات ماده 120 نمی‌باشند:
در خصوص روادید با حق کار نکات مهمی وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
کارفرما وظیفه خواهد داشت که حداکثر یک ماه بعد از ورود تبعه خارجه به کشور، مدارک مورد نیاز برای صدور پروانه کار او را به اداره کل اشتغال اتباع خارجی تقدیم کند. چنانچه در این خصوص کارفرما تاخیر داشته باشد به موجب ماده 181 قانون کار، عمل می‌گردد
(ماده ۱۸۱- کارفرمایانی که اتباع بیگانه را که فاقد پروانه کارند و یا مدت اعتبار پروانه کارشان منقضی شده است به کار گمارند و یا اتباع بیگانه را در کاری غیر از آنچه در پروانه کار آنها قید شده است بپذیرند و یا در مواردی که رابطه استخدامی تبعه بیگانه با کارفرما قطع می گردد مراتب را به وزارت کار و امور اجتماعی تبعه بیگانه با کارفرما قطع می گردد مراتب را به وزارت کار و امور اجتماعی اعلام ننمایند ، با توجه به شرایط و امکانات خاطی و مراتب جرم به مجازات حبس از ۹۱ روز تا ۱۸۰ روز محکوم خواهند شد .)
از آن جایی که روادید ورود با حق کار به این معناست که تبعه خارجی برای اشتغال وارد کشور شود، پس هیچ مجوز پیش نیازی قبل از صدور روادید با حق کار صادر نخواهد شد.
به طور معمول این کارفرما است که درخواست اجازه ورود تبعه خارجی برای ورود او به کشور جهت اشتغال را به اداره اشتغال اتباع خارجی می‌دهد.
همانگونه که پیش از این اشاره نمودیم، اگر تبعه خارجی که در ایران مشغول به کار است دارای روادید با حق کار باشد، مشمول قانون کار ایران شده و می‌تواند از مزایای آن از جمله بیمه حوادث شدن و بیمه سلامت بهره‌مند شود.
شرکت بیمه در ازای دریافت حق بیمه از کارگر خارجی، هزینه‌های پزشکی و درمانی شخص بیمه شده را برعهده می‌گیرد و مسائلی همچون از کار افتادگی، فوت و نقص عضو از اصلی‌ترین موارد تحت پوشش بیمه حوادث هستند.
موارد ذیل تحت پوشش بیمه حوادث اتباع خارجی و بیمه سلامت قرار می‌گیرد:
آن دسته از اتباع خارجی که نزد کارفرما کار می‌کنند و از او دستمزد دریافت می‌کنند، اتباعی که حرفه یا شغل آزاد دارند، روحانیون خارجی و درنهایت آن اتباع خارجی که دوست دارند به صورت آزاد این بیمه را برای خود پرداخت کنند، مشمول بیمه اتباع خارجی قرار می‌گیرند و می‌توانند از مزایا و خدماتی که سازمان تامین اجتماعی ارائه می‌دهد، استفاده نمایند.
بیمه بیکاری تعلق نمی‌گیرد.(در حقیقت تنها تفاوتی که بیمه کارگران ایرانی با بیمه کارگران تبعه خارجی دارد پرداخت حق بیمه 3 درصدی بیمه بیکاری است که کارگران ایرانی باید آن را پرداخت کنند، ولی کارگران تبعه خارجی به دلیل آن که بیمه بیکاری درافت نمی‌کنند، از پرداخت این هزینه معاف هستند.)اما در خصوص سایر شرایط بیمه، کارگران تبعه خارجی هیچ تفاوتی با کارگران ایرانی ندارند.
اتباع خارجی که در ایران اشتغال به کار دارند، تابع مقررات قانون تامین اجتماعی خواهند بود با این شرط که پروانه کار آنها تمدید شده باشد. به عبارت دیگر بیمه شدن کارگر تبعه خارجی تنها با تمدید پروانه کار او امکان پذیر است.
کارگران تبعه خارجی برای آن که بتوانند از مزایای قانون تامین اجتماعی بهره‌مند شده و تحت شمول این قانون قرار بگیرند باید به مراکزی که توسط وزارت تعاون معرفی شده مراجعه نمایند و اقدام به تمدید یا تجدید پروانه کار خود کنند.
اگر کارگر تبعه خارجی در مهلت مقرر شده هیچ اقدامی در جهت دریافت، تمدید یا تجدید پروانه کار خود نکند، نمی‌تواند دفترچه بیمه درمانی خود و همچنین حق بیمه مربوطه خود را تمدید نماید.
اگر تبعه خارجی به صورت خویش فرما در ایران مشغول به کار بود می‌تواند به یکی از شعب بیمه تامین اجتماعی مراجعه نموده و قرارداد بیمه مربوطه انعقاد نماید. این تبعه خارجی باید حداکثر 50 سال سن داشته باشد و مجوز اشتغال نیز داشته باشد.
در ماده 5 قانون تامین اجتماعی حکم شده است که: بیمه اتباع بیگانه که طبق قوانین و مقررات مربوط در ایران به کار اشتغال دارند تابع مقررات این قانون خواهد بود مگر در موارد زیر:
از این ماده متوجه می‌شویم که اگر کارگر در کشور خود از سوی مقامات صالح بیمه شده باشد دیگر نیازی نیست در ایران مجددا بیمه شود.اما نکته‌ای که وجود دارد این است که بیمه حوادث از شمول ماده 5 خارج بوده و این نکته در تبصره ماده فوق الذکر نیز آمده است.
به موجب تبصره ماده 5 قانون تامین اجتماعی: تبصره : حوادث ناشی از کار اتباع کشورهای ملحق شده به مقاوله نامه شماره (۹) سازمان بین‌المللی کار از شمول بند (ب) مستثنی می‌باشد و نرخ و‌مأخذ حق بیمه طبق آیین‌نامه‌ای خواهد بود که توسط سازمان تامین اجتماعی تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.»
بنابراین کارفرما باید معادل با 3 درصد از حقوق و مزایای کارگر تبعه خارجی را برای بیمه حوادث ناشی از کار، به سازمان تامین اجتماعی بدهد و این امر ادامه خواهد داشت تا زمانی که کارگر تبعه خارجی در ایران مشغول به کار باشد.
با وجود این بیمه، زمانی که کارگر دچار حادثه ناشی از کار شد، می‌تواند غرامت دستمزد دریافت کند.
اولین کاری که یک تبعه خارجی برای دریافت خسارات وارد شده بر اثر حوادث ناشی از کار باید انجام دهد این است که مدارک لازم را جمع‌آوری کند.
ممکن است هرکسی نداند که در این مسیر به چه مدارکی نیاز دارد، به همین دلیل سامانه وکیل کار 24 بستری را فراهم کرده تا افراد بتوانند به وکلای متخصص حوزه حقوق کار دسترسی پیدا کنند و سوالات خود را در این زمینه از آنها جویا شوند.
کارشناسان وکیل کار 24 می‌گویند برای دریافت خسارت بیمه حوادث اتباع خارجی، باید نوع پوشش بیمه را مشخص کرد، زیرا مدارک مورد نیاز در هر پوشش متفاوت است.
اگر تبعه خارجی بخواهد هزینه‌های پزشکی خود را دریافت کند و یا اگر دچار نقص عضو شده، باید اصل گواهی بیمه، کپی برابر اصل شده مدارک هویتی (پاسپورت و شناسنامه)، کپی برابر اصل گزارش حادثه از سوی پلیس به علاوه اصل مدارک پزشکی خود را به شرکت بیمه ارائه دهد.
اگر بیمه شده بر اثر حادثه ناشی از کار فوت نماید، ذی‌نفعان باید مدارک زیر را به شرکت بیمه ارائه دهند تا بتوانند غرامت فوت او را دریافت کنند:
گاهی در زمانی که کارگر مشغول کار است ممکن است برای او حوادثی پیش بیاید که در آن تقصیری ندارد. در این حالت فرقی ندارد کارگر بومی ایران باشد و یا تبعه خارجی.
در هر صورت کارفرما وظیفه دارد در حد تقصیرش، خسارت وارد شده به کارگر آسیب دیده را جبران و از او حمایت کند.
کارفرمایان می‌توانند بیمه مسئولیت کارفرما تهیه کنند تا به این طریق اگر برای کارگر خسارتی ایجاد شد، در صورت تقصیر کارفرما، بیمه آن خسارت را جبران کند.
منظور از این جبران خسارت یعنی پرداخت هزینه‌های پزشکی و درمانی، پرداخت غرامت فوت و غرامت نقص عضو و از کار افتادگی.
بیمه مسئولیت کافرما در برابر کارکنان انواع مختلفی دارد که به شرح زیر است:
قابل توجه است که اتباع بیگانه نیز اگر اقامت و مجوز کار داشته باشند، مشمول بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان خواهند شد.
با توجه به تمام مطالبی که در این مقاله بیان شد، پاسخ به این سوال راحت است. همانگونه که در ماده 120 قانون کار حکم شد، تبعه خارجی در ایران نمی‌تواند به صورت قانونی مشغول به کار شود مگر آن که (1- روادید ورود با حق کار مشخص داشته باشد و 2- بر اساس آیین‌نامه‌های مربوطه پروانه کار دریافت کند.)
در چنین حالتی اگر کارگر تبعه خارجی دچار حادثه ناشی از کار شود می‌تواند غرامت دریافت کند اما اگر تبعه خارجی فاقد روادید کار بوده و به صورت غیرقانونی در ایران مشغول به کار باشد، تحت حمایت بیمه حوادث قرار نگرفته و در نتیجه در صورت وقوع حادثه نمی‌تواند غرامت دریافت کند.
جواب : بله دیه تعلق می گیرد و می تواند دیه خویش را از کارفرما دریافت نمایند.
محمد یحیی آبادی وکیل پایه یک دادگستری
عضو کانون وکلای مرکز
متخصص در حوزه دیه با سابقه چندین ساله فعالیت درشرکت بیمه
نتیجه بخش بودن پرونده های مورد اقدام
3سال سابقه در اداره حقوقی شرکت بیمه
8سال سابقه وکالت دادگستری در کانون وکلا